Samen maak je plannen voor de toekomst.
Wat als de toekomst hier vandaag is en je staat er alleen voor?

20 juni 2009 stapte Fons* en ik in het huwelijksbootje. Morgen zijn (of zouden?) we 12,5 jaar getrouwd zijn. In mijn agenda staat ‘uit eten i.v.m. 12,5 jaar huwelijk Fons” gevolgd door een groot vraagteken.. Ik heb dit maanden geleden al in mijn agenda gezet maar weet niet zo goed wat ik er mee moet. Vieren is ‘raar’ omdat ik eigenlijk niet 12,5 jaar getrouwd BEN. Het is 12,5 jaar geleden dat wij zijn getrouwd.. Fons* en ik zeiden vanaf het begin al; “als we 12,5 jaar getrouwd zijn geven we weer een groot feest..” Tja.. het huwelijk hield ineens op na 5 jaar en 11 maanden.. Het feit dat de liefde niet op was na deze 5 jaar en 11 maanden maakt het nu nog zo pijnlijk..

Ik merk dat ik meer van die onbereikbare en pijnlijke mijlpalen in mijn geheugen heb gebrand..
Fons* en ik zeiden altijd dat als hij 65 jaar was en ik 50, wij het nog groter zouden vieren. Wij hoopte onze schaapjes dan op het droge te hebben en dat we dan samen zouden gaan genieten van vervroegd pensioen.. Tjonge.. 65.. hij geeft de 45 niet eens gehaald.. Wat waren deze dromen mooi maar verder dan dromen kwamen wij dus weer niet.

Mijlpalen met Femke* zijn er ook. Ik zie deze dagelijks rondwandelen in mijn huis.. Alle ontwikkelingen die haar kleine zusje doormaakt projecteer ik op Femke*. Hoe ik al die mooie mijlpalen niet heb mogen beleven met Femke*. Echter geeft het mij ook een dankbaar gevoel. Ik mág alle mijlpalen wel een keer meemaken met haar kleine zusje. Bij mijn zoontje ervaarde ik dit niet zo heftig. Mogelijk speelt het feit jongen/meisje hierin toch mee.

Ik merk dat ik rond het ‘huwelijk jubileum’ er veel mee bezig ben. Mijn zoontje vraagt er de laatste tijd ook veel naar. Of dat hij het aan mij merkt of opvangt in mijn gesprekken weet ik niet maar ik vind het fijn om over zijn vader te praten. Samen hebben wij de trouwvideo bekeken. Echt snappen lijkt hij het niet te doen. Ik kan mij geen voorstelling maken hoe het voor hem moet zijn om zijn vader ‘ineens’ bewegend en pratend te zien.. Misschien is hij toch nog te jong..? Gelukkig staat alles op DVD en kan hij het later nogmaals bekijken mocht die behoeft er zijn..
Wat wij ook samen bespreken is hoe het ene effect heeft op het andere. Het 12,5 jarig jubileum is nu niet te vieren met papa Fons* maar als wij dat wel konden dan zat zijn zusje en nieuwe papa niet aan tafel.. Samen bespreken we oorzaken, gevolgen en nieuwe toekomstplannen. Wij vinden het belangrijk om te laten ervaren dat na een storm, in allerlei vormen, de zon weer kan gaan schijnen..
Dat wij samen als nieuw gezin, nieuwe plannen en stippen op de horizon moeten gaan zetten die elk weer een jubileum op zich gaan vormen..

De mijlpalen die je allemaal moet missen als je partner of kindje sterft, blijven zeer doen. Zelfs als ze ver na het overlijden op de tijdlijn liggen. Blijf er over praten. Sta bij de bijzondere mijlpalen stil zoals jij dat wilt. Schaam je er niet voor. Probeer je leven weer op te pakken en je zult zien dat je uit nieuwe mijlpalen ook weer veel liefde vol zonnestralen kunt gaan halen…

Op het moment dat je naaste ineens iets overkomt moet je veel verschillende besluiten nemen. Als je daar later op terug kijkt besef je je weleens dat je destijds niet de juiste keuze hebt gemaakt. Maar hoe kon je dat toen weten?

Als ik met lotgenoten praat merk ik dat er vaak getwijfeld wordt aan genomen besluiten. Ook als ze in de hitte van de strijd zitten wordt gedacht “als ik daar later maar geen spijt van krijg”.. Ik herken dat bij mijzelf ook heel erg. Ik moest in één klap volwassen worden en stond er ineens ‘alleen voor’. Uiteraard kreeg ik veel steun en advies maar ik was diegene die het moest beslissen. Ik moest het voor mij en mijn zoon oplossen en ik moest alle consequenties van mijn eigen keuzes dragen.

Een voorbeeld die vaak bij mij voorbij komt is de obductie van Fons*. Uit de obductie is nooit een definitieve doodsoorzaak gevonden. Omdat ze niets konden vinden gaan ze uit van een acute hartendood. Dit kan je namelijk niet aan het hart terug zien maar past wel bij het beeld dat ik gezien had. Ikzelf ben er van overtuigd dat zijn doodsoorzaak in het hoofd zat. Toen ik dat bij de eerste terugkoppeling met Fons* zijn huisarts besprak, zei ze: “Ja, we kunnen nu nog een onderzoek aan zijn hoofd laten doen?’ Ik zei meteen; “Nee! Dat wil ik niet. Ik wil op een goede manier afscheid kunnen nemen.” Ik was namelijk in de veronderstelling dat dat niet meer kon als er aan zijn hersenen onderzoek werd gedaan. Nu weet ik dat dat niet het geval zou zijn geweest. Dat je er weinig van gezien zou hebben. Het zou mij wellicht het antwoord hebben gegeven waarop in zat te ‘wachten’. Uitsluitsel van zijn doodsoorzaak.. Een definitieve oorzaak waarop ik kon schelden.. Wat ik de schuld kon geven van al het verdriet en de ellende..

Nu kan ik dat niet… Elke keer als er een gesprek over Fons* zijn doodsoorzaak gaat dan merk ik dat ik zeg: “ze zeiden dit maar ik denk dat.. “ Een gevoel van spijt komt dan mijn lijf binnen.. Had ik maar.. Ik heb hier gelukkig wel een techniek op gevonden om niet steeds met dit gevoel van ‘spijt’ te blijven lopen. Ik blijf op zo’n moment herhalen dat ik op dat moment een keuze heb gemaakt met de kennis die ik op dat moment had. Daar kan ik nu van alles van vinden maar die kennis, wetenschap hoe je het ook wil noemen, was er destijds niet. Deze woorden kan je werkelijk op alle zaken toepassen. Je hebt op dat moment met eer en geweten een beslissing gemaakt. Er spijt van hebben brengt je nergens. Tuurlijk zou ik zaken nu anders doen en hoop ik elke dag weer dat ik nooit meer zulke beslissingen hoef te gaan maken. Spijt geeft je alleen maar meer kopzorgen. Je kunt deze zaken niet meer terug draaien. Je kunt er enkel andere in adviseren.. Dat ook zij beseffen dat ze hun gevoel (Ja daar is hij weer…) moeten volgen. Dat je niet zo hard voor jezelf moet zijn om alles ter twijfel te trekken. Jouw geliefde weet dat jij alles met de beste bedoelingen aanpakt / aangepakt hebt..

Jij hebt op het meest kwetsbare moment van je leven een keuze gemaakt en die moet je respecteren. Je moet daar mee leren leven. Bespreek je spijt gevoelens met je naasten en andere lotgenoten. Je zult zien dat jij jezelf veel meer aanrekent dan dat andere dat doen. Hou je vast aan dat je destijds niet meer kennis in pacht had om de keuze te maken zoals je dat nu zou hebben gedaan. Je groeit in je proces en daarmee ook in je keuzes. Logisch dat deze niet altijd de beste waren. Blijf je gevoel volgen en vertrouw er op dat jij dat ook destijds hebt gedaan en vandaag de dag nog doet.. want dan, kan spijt geen vaste voet aan de grond krijgen..

Als je in blije verwachting bent fantaseer en organiseer je er op los. Hoe zou het zijn? Wat heb ik allemaal nodig? Welke namen krijgt mijn kind? Je kiest een naam voor altijd.. Wat als je deze naam ineens niet meer kunt roepen?

Fons* en ik hadden een namenboekje gekocht toen wij in verwachting waren van Femke*. Apart van elkaar schreven we de namen op die wij mooi vonden voor een meid. Een jongensnaam hadden we namelijk al. Al snel bleek dat wij helemaal niet dezelfde smaak hadden. Onze keuzes konden niet verder uit elkaar liggen.. Toch zat er één naam tussen; Femke*. We hadden door de vlokkentest 100% zekerheid wat betreft het geslacht maar toch besloten we om het niet te willen weten.
Tot 5 minuten na de bevalling wisten wij nog niet welke naam het was geworden. Het was een meisje! Femke* was geboren…

Bij mijn zoon wilde wij wel weten wat het geslacht was. Toen het een jongetje bleek waren we even stil. Niet omdat we perse een meisje wilde, of geen jongetje wilde maar meer omdat er één scenario weg viel. Bij Femke* was in zwanger van of een meisje of een jongen. Pas na de geboorte viel één scenario af. Nu was ik zwanger van een jongen en dus geen meisje.. Dat gaf een andere beleving dan dat we al hadden gehad. Dat was even schakelen. Uiteraard gingen we daarna helemaal los wat betreft jongens kleertjes en aankleding van de kamer. 😊

Wat ik mij pas jaren later, tijdens de geboorte van Faith* realiseerde, was dat ik nu heel voorzichtig de naam uitkoos. Ik wilde Faith* een symbolische naam geven en niet een naam die ik voor een meisje zou willen geven die hopelijk wel bij ons mocht blijven. Wij wisten nu bij voorbaat dat we de naam van dit meisje nooit hardop zouden roepen of zouden inschrijven op school. Deze naam zou in onze harten komen maar verder nooit op papier komen te staan.. Ik wilde op één of andere manier niet weer een naam kwijt raken.. Faith* zou niet deze naam hebben gedragen als ze volgroeid was geboren. Ze kreeg deze naam vanuit ons geloof dat we vertrouwen hadden in haar gezondheid.

Het feit dat mensen met verstrijken van de tijd haar naam ook niet meer noemde vond ik moeilijk. Je wilt zo graag over je kindje praten, ook als ze er niet meer zijn. Ik kan mij nog goed herinneren dat een vriendin vroeg: “Wat ga je doen met Femke’s* verjaardag?” Ik begon te huilen. Andere keken die vriendin kwaad aan. Nee! Het waren juist tranen van “geluk”, Iemand noemde haar naam! Ze was niet vergeten! Uiteraard zal ze nog in vele gedachtes zitten maar als ze niet benoemd wordt merk je dat als engelen ouder niet…

Ik vind dat de omgeving mag beseffen dat je als engelen ouder moet leren omgaan met het feit dat je de naam niet had gegeven om vervolgens nooit voor het kindje te kunnen gebruiken. Help een engelenouder door juist de naam te benoemen. Uiteraard gebruik ik haar naam dagelijks en nog vaker in mijn hoofd maar ik wil het kunnen gebruiken waarvoor het ook bedoeld is, namelijk haar roepen, gebruiken in gesprekken etc.. Dat stukje sterft deels ook en heeft mij destijds veel verdriet gedaan. Daar kwam ik dus achter toen Faith* een naam moest krijgen.

Ik denk dat op het delen van deze gevoelens soms een taboe heerst. Er zijn uiteraard ouders die een stil geboren kindje wel de naam geven die het anders ook had gehad. Ik doel meer op het gevoel om je meest favoriete naam kwijt te zijn aan een bijzonder en mooi engeltje die de naam meer dan verdient maar waarvoor je zo veel meer dromen had..

Aan de naam ging bij mij  een soort van zwart randje kleven waar ik ook mee moest leren leven. Uiteraard geeft de naam ook trotse gevoelens, Femke* is en blijft mijn eerst geborenen. Femke* maakte mij mama en leerde mij meerdere wijze levenslessen die mij gevormd hebben tot de vrouw die ik vandaag de dag ben. Trots ben ik dan ook op de naam die ze draagt en altijd in mijn hart zal blijven dragen.. Femke Franciska Nicolette Noël*

Wanneer je in je leven nooit een vreselijk dieptepunt hebt meegemaakt kan je sommige gevoelens van andere niet begrijpen. Je weet niet hoe het is om gevoelloos te willen zijn. Om ‘simpel gezegd’ te willen verdwijnen.. Je bent gezegend als je dit allemaal niet herkent…

De eerste weken / maanden wordt je alle kanten op geslingerd. Je emoties maken je letterlijk en figuurlijk moe, ziek en radeloos. De eenzaamheid trekt je mee in de diepte van de oceaan en je houdt je met man en macht vast aan dat wat er nog voor je is. Voor mij was dat mijn zoontje..

Je verlangt er naar om gevoelloos te zijn. Even vrij van het zware anker om je been.
Ik had de eerste periode heel veel moeite met het in slaap komen. Ik wilde zo graag.. ik wilde zo graag in slaap vallen want dan, dan ben je even gevoelloos. Je lichaam kan bijtanken en verliest even geen energie aan het rouwen. Het was heel frustrerend om zo graag te willen slapen maar wat simpelweg niet ging. Ik heb destijds van alles geprobeerd. TV, boeken lezen en uiteindelijk slaapmedicatie.

Fons* zei altijd heel mooi: “Iets wat slaapt, lijd niet”. Ik begreep voor alle ellende helemaal niet zo goed wat hij bedoelde. Na Femke*s* en zijn dood des te meer.. Hij had helemaal gelijk. Wat slaapt, lijd inderdaad niet. Je bent even ‘verlost’ van je zware ziel en last.

Ik denk dat als je het rouwproces heel simpel wilt omschrijven dat je dan zou kunnen zeggen dat het rouwen om die 2 secondes gaat. Dat je die 2 seconden moet leren uitbreiden. Dat je door overdag er over te praten, je rust te pakken en langzaam weer meer dagelijkse zaken op te pakken je die 2 seconde kunt verzetten. Dat je langzaam maar zeker meer ‘rust’ krijgt en dat je leert leven met het gemis. Je lijf heelt stukje voor stukje ook mee. Het wakker worden wordt steeds minder confronterend. Er zal nooit een dag voorbij gaan dat je hem/haar niet mist maar uiteindelijk leer je weer om op te staan met een zonnestraaltje op je gezicht…

Als iemand dicht bij je overlijd dan moet je ineens heel veel zaken anders doen. Je moet overeind zien te blijven in een door draaiende wereld terwijl jouw emoties elke dag je op scherp zetten. Het eerste jaar komen er telkens nieuwe dagen, emoties en gevoelens opzetten waarvan je niet weet hoe er mee om te gaan…

Elk lotgenoot zal het herkennen, elke keer weer komt er een moment voor de eerste keer voorbij waarin je moet beslissen hoe er om mee om te gaan. Ga je een geboortedag van je geliefde ‘vieren’? Wat ga je dan doen? Versier je het graf? Ga je taart halen? Nodig je mensen uit?
En hoe ga je om met een trouwdag? Ga je die dag eenzaam in je bed doorbrengen? Of zoek je juist iemand op om mee te praten?

En dan weer die feestdagen. Iedereen gezellig bij elkaar terwijl jouw gezin nooit meer compleet is. Hoe ga je die nu weer doorkomen? Stilletjes in bed? Pff…

Je weet het eerste jaar gewoon niet wat er allemaal op je afkomt. De kleinste dingen kunnen je al in onbalans brengen. Een liedje op de radio, een geur of het zien van een foto brengen ‘ineens’ zoveel pijn en verdriet met zich mee. Vooral het eerste jaar wordt je daar iedere keer door gevloerd.

Tuurlijk geldt hier weer dat ‘je je gevoel moet volgen’ maar je beseft je ook heel goed dat je niet zo goed op je gevoel kunt vertrouwen. Je emoties schieten zo van links naar rechts dat je je iets bedacht had in de ochtend maar in de avond ‘ineens’ helemaal niet meer oké voelt.

Waar ik ook heel erg tegen aan liep is de omgeving. Ik weet nog dat we Femke* haar eerste geboorte dag deden ‘vieren’ met taart, ballonnen en bezoek. De opmerking “ik weet niet wat ik op een verjaardag van een dood kind doe” staat mij nog altijd goed bij. Jaren ben ik er boos om geweest. Boos omdat ik dacht dat deze persoon geen greintje gevoel in het lijf had zitten. Nu echter besef ik mij beter dat deze persoon ook niet kon dealen met zijn/haar gevoelens. Hoe gedraag je je als je wordt uitgenodigd op zo’n dag? Mag je lachen tijdens het ‘feestje’? Of ga ik zo naar een ‘verjaardag’ waar alleen maar gehuild wordt? Ik snap nu veel beter dat het voor de omgeving ook moeilijk is om mee te gaan in de wens van de directe nabestaande.

Ook wij vonden de eerste keer haar geboortedag vieren raar. We waren trots dat ze ons mama en papa had gemaakt maar oh wat werd ze gemist. De dag werd letterlijk en figuurlijk gevuld met een lach en een traan. Dat voelde goed. Jaren hebben we dit aangehouden. Toen haar broertje en zusje groter werden zijn we er van af gestapt en wordt haar dag gevierd met een dagje uit.

Als je één jaar verder bent dan heb je alle dagen al één keer doorgemaakt. Je hebt ‘geleerd’ wat wel en niet voor je werkt. Zo vind ik het vandaag de dag dus fijn om op een geboortedag iets ‘leuks’ te gaan doen maar op een sterfdatum juist helemaal niet. Dan wil ik het liefst niet te veel mensen om mij heen en ‘gewoon even vluchten in mijn eigen gedachtes en herinneringen’.

Tijd heelt niet alle wonden maar ze brengen je wel ervaring. Elke jaar weer wordt je wijzer in hoe om te gaan met alle moeilijke momentjes. Je leert hoe je zelf het beste rouwt en wat er wel en niet bij je past. Dit kan door de jaren heen ook veranderen. Het rouwen blijft een golvend proces.

De omgeving moet jou die ruimte geven. Weten dat wat het eerste jaar ‘werd uit geprobeerd’ misschien niet wordt herhaalt omdat het simpelweg niet oké voelde. De nabestaande moeten echt een eigen weg gaan vinden en dat gaat met vallen en opstaan. Beetje bij beetje wordt er een ‘routine’ gevormd voor alle moeilijke momenten die telkens weer terug komen.

Als nabestaande weet je deze moeilijke momenten ook beter te herkennen en jezelf er op voor te bereiden. Ik weet gewoon dat begin-midden oktober niet mijn beste tijd is. Mijn partner weet dat, mijn directe collega’s weten dat en we weten ook allemaal dat dat aan het einde van de maand weer veel beter gaat.

‘De tijd zal het leren’ past hier dan ook heel goed. Neem juist die tijd om uit te vinden wat wel en niet voor je werkt. Probeer er open en eerlijk over te praten met je directe naasten. Geef hen een inkijkje in wat voor jou werkt dan kunnen ze er rekening mee houden. Alle beetjes helpen om jou de draai in je nieuwe leven te leren vinden..

Als je jong en verliefd bent maak je vele dromen. Samen je leven opbouwen. De dood ligt nog zo ver voor je dat je vaak jezelf helemaal niet voorbereid op dat moment. Als iemand overlijd gaan ineens heel veel zaken lopen. Ben jij goed voorbereid?

Fons* vroeg mij in 2008 aan de Indische oceaan in Australië ten huwelijk. We waren dolgelukkig en al snel gingen wij alles plannen. I.v.m. het bedrijf trouwde wij op huwelijksvoorwaarde. Wij trouwde uit liefde voor elkaar maar toen Fons* stierf bleek dat dat ene papiertje veel meer regelde dan dat..

Als je een trouwacte, geregistreerd partnerschap of een testament hebt laten opmaken dan zijn de zaken vaak al goed geregeld. Je hebt immers al moeten nadenken over wat je wilt na je dood. Het verbaast mij hoeveel mensen helemaal niets geregeld hebben. Zeker stellen die al kinderen hebben maar alleen ‘samenwonen’ en niets op papier hebben staan. Realiseren die zich wel wat er allemaal gebeurd als er één van hen komt te overlijden? Vast niet.. Ik wist daar ook allemaal niets van maar besef mij heel goed dat als wij niet getrouwd waren alles heel anders had gelopen voor mijn zoon en mijzelf.

Ook het regelen van je bankzaken is verstandig om te doen. Ik weet nog goed dat alles in één keer op slot ging. Ja, de automatische incasso’s gaan door maar voor de rest kun je nergens meer bij als je geen en/of rekening hebt. Je moet dan een verklaring van erfrecht laten zien. Deze koste in 2015 650,- euro! Een ‘simpel’ papiertje waarop staat dat jij de erfgename bent en in naam van de overledene mag handelen.. Ik kan mij nog goed de vele keren herinneren dat ik zaken moest regelen en dat ik elke keer weer te horen kreeg: “Mevrouw, geef u man even dan ..” Of “Uw man moet dit zelf regelen ..” Telkens weer uitleggen dat ik een verklaring van erfrecht al TICH keer had afgegeven bij de bank en dat mijn man dood was.. Telkens weer “Oh sorry” .. Die confrontatie maakte mij woest.. Als de dames gewoon even verder hadden gekeken dan was dit niet telkens gebeurd..

Toen Femke* overleed was ze net geen twee maanden oud. Toen de Dela kwam gaven ze aan dat ze nog net met ons was meeverzekerd. Huh? Hoezo dat? Bij de geboorte moet je je kindje aanmelden bij bijna alle verzekeringen die je hebt. Ik merkte dat bij de geboorte van mijn jongste dochter in 2019 dit door de kraamverzorgster werd vermeld. In 2010 was dat nog niet. “Bij toeval’ waren wij dus verzekerd voor de begrafenis kosten. Uiteraard is het een eigen keuze maar ik snap persoonlijk niet zo goed waarom mensen geen begrafenis verzekering hebben. Als je van één verzekering zeker weet dat je hem ooit nodig gaat hebben is het deze. Alles waar rouw- en trouw voor staat kost geld. Je bent zo enorm kwetsbaar als je iemand verliest. Je wilt alleen maar het beste. Je geen zorgen te hoeven maken over de kosten is dan een ‘fijne verademing”. Daarnaast weet je ook dat je je nabestaande niet met hoge kosten opzadelt.

Bespreek samen dus goed wat je wel en niet wilt. Dat geldt uiteraard niet alleen voor de zakelijke dingen maar ook voor wat je wilt dat er voor de kinderen geregeld wordt. Als er één ouder overlijd lijkt de andere ineens veel kwetsbaarder. Het kan geen kwaad om er al over na te denken. Het is en blijft altijd een moeilijk onderwerp om zo ‘ineens’ op de tafel te leggen. Toch wil ik mensen adviseren om dit te doen. Uiteraard hoop ik voor iedereen dat het moment dat je deze kennis nodig hebt, nog heel, heel lang duurt..

2 oktober 2010 begon als alle andere dagen.. ik stond op, verzorgde Femke* en deed rommelde wat in en om het huis. In de avond maakte ik mij klaar voor de spooktocht.. en dan het telefoontje..
4 mei 2015 was ook zo’n normale dag.. Ik had zelfs vakantie.. heerlijk alles op zijn tijd… En dat ineens dat gesnurk.. één blik op Fons en ik wist het..
Ooit komt voor iedereen dát moment waarop de dag normaal begint om vervolgens in slechts 1 seconde tijd je hele leven voorgoed te veranderen…

Zo’n moment herken je meteen. Je lijf gaat direct in de ‘aan stand’. De adrenaline vliegt als een dolle door je aderen. Je handelt instinctief en je brein pingpongt tussen hoop en vrees.. Je wil dit niet.. Je hoop dat je snel wakker wordt uit deze vreselijke droom.. Heel langzaam komt het besef.. Nee.. het leven is in één klap veranderd en zal nooit meer het zelfde zijn..

Je ‘onbezorgde leven’ is voorgoed weg. Kort na een overlijden ga je al in de overlevingsfase.. Niet veel later besef je je heel goed dat er ‘zomaar ineens’ iets kan gebeuren.. De angst voor herhaling van een levens veranderend moment komt dan om de hoek kijken..

Rond de sterfdatums heb ik het hier altijd ‘moeilijk’ mee of zo.. De sterfdatums laten mij ‘het moment waarop alles anders werd’ herbeleven. Ik merk dat ik dan ook ‘boos’ wordt op het feit dat ik al jong deze momenten heb moeten ervaren. Als de sterfdatum weer achter mij ligt verdwijnt dit weer en kan ik alles allemaal weer wat beter aan.

Als ik hoor dat er iemand plotseling is gesproven of is verongelukt dan grijpt mij dit steeds weer aan. Het eerste waar ik dan aan denk zijn de nabestaande. Hoe ook zij gewoon opstonden die ochtend en ‘ineens’ zo’n groot verdriet moeten zien te verwerken. Vol ongeloof moet je zien te dealen met wat er ‘ineens’ is gebeurd.. Ik merk dat ik de eerste week na een overlijden in gedachte met hen ‘meeloop’. “nu moeten de bloemen uitgezocht, nu de kaarten de deur uit, nu moeten ze de kist sluiten”. Ik leef heel erg met de mensen mee. Het is echter best belastend. Ik probeer mijzelf er overheen te zetten maar rond de sterfdatums van mijn eigen geliefdes gaat dat niet..

Laatst kreeg ik dan ook de vraag wat de sterfdatums nu zo moeilijk maakt. Het feit dat je ‘terug geworpen’ wordt op je eigen tijdlijn is denk ik het grootste ‘probleem’. Het moment waarop je van ‘onbezorgd’ naar de harde realiteit gaat staat dan levensgroot op je netvlies. Je herleeft de meest onbenullige dingen van die bewuste dag, zoveel jaar geleden. En dat vreet (onbewust) veel energie. Je lijf is er al geruime tijd voor de exacte datum mee bezig en moet zich na de datum weer even opladen. Nu ik dat weet overvalt het mij minder maar kl*te blijft het elk jaar weer..

Het moment waarop alles anders werd heeft mij op de sterkere dagen ook een waardevolle levensles geleerd. Ik blijf herhalen dat ik een te grote prijs hebt betaald voor deze levensles maar ik put er ook kracht uit. Je leert in één klap wat er echt toe doet in het leven.

Probeer niet met ruzie uit elkaar te gaan.. geef elkaar die kus bij het afscheid want er komt een dag dat je je geliefde niet meer gedag kunt zeggen, geen nachtzoen meer kunt geven en zo ineens uit je leven verdwijnt..

Als je iemand recent hebt verloren zit je nog volop in de rouw. Ik denk dat je niet alleen rouwt om het verlies van je geliefde maar dat je ook rouwt om het verlies van je oude (onbezorgde) leven.. Dat je niet meer het vertrouwen in het leven hebt wat je ervoor had.. Dat je bent gaan beseffen dat je iemand in één klap kan verliezen… Praat over deze gevoelens. Het is niet gek, egoïstisch of wat dan ook om dit zo te voelen. Je leven staat op de kop in alle denkbare manieren.  Voor de mensen om een rouwend persoon heen is het ook goed om te beseffen dat er ineens ‘angsten’ en andere bijkomende emoties meespelen. Er gebeurd zo veel in lijf en leden. Probeer daar ruimte en een luisterend oor aan te bieden. Haal er zelf een levensles uit als je kan. Omarm het gevoel dat jij zelf er (nog) niet de prijs voor hebt hoeven te betalen. Probeer je elke dag te beseffen wat er echt toe doet. Wat de echte problemen in het leven zijn… Omarm je geliefde en denk aan het gedicht van Toon Hermans, elke dag weer;

Ga nooit weg zonder te groeten,
ga nooit heen zonder een zoen.
Wie het noodlot zal ontmoeten,
kan het morgen niet meer doen.

Loop nooit weg zonder te praten,
dat doet soms een hart zo pijn.
Wat je ’s morgens hebt verlaten,
kan er ’s avonds niet meer zijn.

Iedereen herkent het wel, je maakt plannen voor de toekomst en fantaseert over hoe het allemaal kan zijn. Je vormt zo een beeld van hoe je toekomst er uit zou moeten komen te zien.. Als je echter iemand verliest komt er aan vele dromen een abrupt eind…

Toen ik moeder werd van Femke* was in aangenaam verast dat we een meisje hadden gekregen. Direct kwamen alle cliché toekomstdromen aanbod. Samen met de paarden bezig gaan, winkelen maar ook de dagelijkse dingen zoals haar haren doen en samen tutten maakte mijn toekomst beeld compleet. Nadat ze overleden was merkte ik dat ik niet alleen haar miste maar ook dat de toekomstdromen die bij haar en mij als moeder hoorde in rook waren opgegaan..
Toen mijn jongste dochter geboren werd merkte ik dat het gemis van Femke* er nog steeds was maar dat de eerdere toekomst droom weer werd gevormd. Ik merkte wel dat ik ‘voorzichtiger’ was geworden in het dromen. Ik had al eens ervaren dat de vernietigde dromen mij pijn konden doen. Ik wilde dit voorkomen en het duurde dan ook veel langer voordat ik deze dromen weer kon omarmen.

Toen Fons* overleed hield ik mij heel lang vast aan onze eerder besproken plannen. Door mij aan onze eerdere plannen te houden hield ik de vernietiging van onze dromen een stuk van mij af. Pas in de jaren die volgde en mijn zoontje ouder werd realiseerde ik mij dat niet alleen mijn leven er anders uit zag maar ook dat van hem. Fons* en ik hadden het vaak over hoe onze zoon straks op het bedrijf zou gaan helpen. Dat Fons* uitkeek naar het moment om onze zoon mee op de tractor te nemen. Als ik nu buurt kinderen zie die opgroeien op de boerderij dan besef ik mij des te meer dat onze dromen wederom nooit uit zouden komen.

Maar….wat ik mijzelf echter ook goed besef is dat doordat de oude dromen in duigen vielen er nieuwe dromen en kansen zich voordeden. Voordat Femke* stierf zou ik als docent aan de slag gaan. Na haar overlijden kon ik dat werk niet oppakken en kwam ik in de onderwijs ontwikkeling terecht. De opdracht van toen heeft mij in verschillende taken laten groeien waardoor ik vandaag de dag een mooie functie bekleed…. Na het overlijden van Faith* wilde ik iets voor mijzelf gaan doen puur om mijzelf af te lijden van de kinderwens en het verdriet. Ik heb mijn nagelstyliste diploma gehaald en korte tijd een bedrijfje gehad. Ook deze stap in mijn leven was eerder niet voorgekomen in mijn dromen en plannen… In de maanden na Fons* zijn dood was ik moe tot op het bot en aan ontspanning toe. Mijn eerste sauna bezoek werd geboekt en sindsdien ga ik zo vaak als ik kan…Door Fons* zijn dood en de sluiting van mijn toenmalige vestiging werden de paarden weer een hobbymatige bezigheid. Ik wilde toen weer graag iets doen waarin ik mijn ei kwijt kon. Zo besloot ik o.a. om mijn EHBO instructeurs diploma te gaan halen… etc… etc.. etc..

Nu is de vraag natuurlijk, was ik vandaag de dag ook instructeur EHBO, sauna bezoeker en onderwijs coördinator geweest als Femke* en Fons* niet dood zouden zijn gegaan? Geen idee…En dat moet je jezelf heel goed realiseren. Als Femke* en Fons* niet waren overleden dan had ik inderdaad misschien een heel ander leven gehad…Juist misschien.. je toekomst kun je namelijk helemaal niet plannen. Misschien durfde onze zoon wel helemaal niet op de tractor? En gaf Femke* helemaal niets om paarden of winkelen.. ? Was ik naast het les geven toch wel coördinator geworden?

Nee, de toekomst staat niet vast en veranderd uiteraard als je geliefde overlijd. Het punt is dat je je daar niet te veel aan vast moet blijven houden, hoe moeilijk ook.. Wat eens was, zal nooit meer zo zijn… Dat kan maar hoeft dus niet zo te zijn op alle gebieden… Het is uiteraard een feit dat je geliefde niet meer in je toekomstdromen kan voorkomen maar ze zitten wel in je hart. Dat veranderd niet en die connectie moet je vast proberen te blijven houden. Stippel je nieuwe toekomst langzaam maar zeker weer uit en je zult zien dat je eerdere levenslessen je ook kansen bieden. Uiteraard is de prijs die je hiervoor betaald hebt veel en veel te hoog maar één ding weet ik zeker; Je geliefde zou willen dat je de draad van het leven weer doet oppakken. Verzamel weer de moed om plannen te maken met je geliefde in je hart en je zult zien dat daar, achter de horizon, de zon weer langzaam voor je opkomt..

Dat stress en verdriet fysieke klachten geeft is bij iedereen wel bekend. We hebben allemaal, lotgenoot of niet, dit weleens ervaren.
Dat stress / spanning ook in je lichaam kan worden ‘opgeslagen’ was wel helemaal nieuw voor mij..

Sinds een jaar wordt ik (weer) professioneel begeleid. Sinds een paar maanden zit daar ook lichaamswerk bij. Het woord dekt wellicht niet helemaal de lading maar ik zal het proberen uit te leggen.

Spanning, verdriet ed. worden in je lijf opgeslagen. Je spieren worden als het ware constant in de ‘aan modes’ gehouden. Je kan functioneren en herkent dit niet als kramp of onplezierig. Je merkt het eigenlijk niet. Je merkt het wel als je er midden in zit. De wel bekende steen in je maag is een goed voorbeeld van de kracht van stress. Het zijn je spieren rond je middenrif en andere organen die laten merken dat het te veel wordt. Deze zelfde spieren blijven (deels) ‘aanstaan’, ook als je mind al een stukje verder is. Je lijf staat in meer of mindere mate paraat om weer in de actie te komen.

Tijdens mijn eerste sessie was ik met stomheid geslagen. Ik wist helemaal niet wat ik moest verwachten. Ik moest op mijn rug gaan liggen en letten op mijn ademhaling (stukje mindfulness komt er ook bij kijken). Je mag niet reageren als je wordt aangeraakt. Onder mijn bovenbeen en bil werden bepaalde punten aangeraakt en je voelt meteen dat de beenspieren samentrekken. Heel apart. Toen ze haar handen weghaalde gebeurde iets heel raars.. Ik kwam voor mijn gevoel met diezelfde kant een paar centimeter lager te liggen. Ik lag ineens schuin! Alsof ze de tafel aan één kant had laten zakken. Dat was echter niet het geval. Mijn beenspieren hadden een seintje (of wat dan ook) gekregen om te ontspannen. Nou en of dat dat gebeurde! Ik kreeg een heel ander gevoel.

Ik realiseerde mij in één klap dat er echt opgeslagen spanning in je spieren kunnen zitten en dat je daar jezelf helemaal niet bewust van bent tot dat je complete ontspanning ervaart.
Toen ook het andere been werd behandeld kwam ik weer ‘recht’ te liggen..

Ook bij je midden rif zitten ‘knopen’ die spanning opslaan. Je merkt het zo niet op maar als ze aangeraakt worden dan voel je dat de ene meer spanning / pijn geeft dan de andere. Je voelt na een tweede aanraking op hetzelfde punt dat het al weg gezakt / weg is.. huh? Ik snapte er niets van maar het hielp wel degelijk..
Na een behandeling voel je je lichter, loom en vredig. Helaas is dit bij mij van korte duur en blijven de sessies nog even nodig. Welk merk ik dat bij elke sessie die volgt ik sneller ontspan. Ik leer zo als het ware wat ik moet voelen en mijn lichaam leert dat het oké is om los te laten. (Of zo?…)

Ik zou iedereen willen aanraden om ook eens ‘lichaamswerk’ te laten doen (ik neem aan dat er meer therapeuten zijn die dit kunnen..) Het werkt naast helend ook oog openend. Je wordt met je neus op de feiten gedrukt. Je kunt mentaal al goeie stappen hebben gezet maar je moet lichamelijk ook nog aan de slag.

Na een overlijden moet je zien te overleven. Veel aandacht gaat er uit naar het mentale stuk. Goed eten en bewegen wordt je ook aangeraden maar daar blijft het vaak wel bij. Ik denk dat het goed is om al relatief snel te starten met dit soort hulp. Ik heb er jaren mee gewacht en als ik voel wat het met mij doet had ik deze kennis al veel eerder willen hebben. Vele fysieke klachten vallen nu langzaam maar zeker op zijn plaats. Mentale en fysieke gezondheid hebben een wisselwerking op elkaar. Het is verstandig om jezelf dat al snel te realiseren en er ook wat mee te doen. Hopelijk kan ook jij de ‘ontspanning’ vinden die je verder helpt in je proces.

Om na een vakantie weer aan de slag te gaan valt niet altijd mee. Echter kom je er meestal na een paar dagen weer in en lijkt het of je niet weg bent geweest..
Hoe anders is het als je na het overlijden van een dierbare weer aan de slag ‘moet’ gaan…

Tijdens mijn zwangerschap solliciteerde ik bij mijn huidige werkgever. Ik liep al stage op deze school en Ik werd aangenomen. Ik zou na mijn zwangerschapsverlof starten. Echter overleed Femke* in mijn verlof waardoor alles ineens anders werd. Een paar dagen na de begrafenis wilde ik met het managementteam aan tafel. Achteraf verwonder ik mij over het feit dat ik dat zo snel al wilde en bovenal kón doen. Ik wilde duidelijkheid. Wat betekende het overlijden voor mijn nog te starten baan?  

Samen met Fons* spraken wij met het managementteam af op een externe locatie zodat ik geen extra drempel over hoefde om op school te verschijnen. Ik had het geluk dat mijn toenmalige baas heel erg met mij mee dacht. Ik kreeg een 0 uren contract via een andere constructie waarbij ik mocht komen en gaan wanneer ik dat kon. Ik ging niet voor de klas maar kreeg werkzaamheden die niet aan tijd en plaats verbonden waren. Het 0 uren contract was een doordachte zet omdat ik mijzelf niet ziek hoefde te melden als het even niet ging. Als ik dat namelijk onder elk ander contract wel zou doen dan zou mijn contract later nooit verlengd worden door onbekende mensen van P&O

Zo begon ik amper één maand na Femke’s* dood op school. Ik werd goed opgevangen en ik kon met verschillende collega’s ook heel goed privé praten.  6 maanden later begon ik mijn lessen langzaam op te bouwen.. Ook tijdens alle tegelslagen in de kinderwens kreeg ik alle ruimte. Daarnaast was mijn werk mijn houvast geworden. De enige stabiele factor op dat moment. Ik stortte mij volop mijn werkzaamheden en ze hielden mij op de been.

Toen Fons* overleed was ik net 5 maanden werkzaam op een nieuwe vestiging. Het was meivakantie en ik werd per direct in de ziektewet geplaatst. Ik vergeet die blik van de bedrijfsarts nooit meer. Toen ik binnen kwam lopen keek hij mij aan, toen naar zijn blaadje en nogmaals naar mij en zei ; “Oh sorry, ik zag “weduwe” staan en ging er van uit dat er een oudere dame binnen zou lopen”..
Eh.. BAM, “Juist, wrijf het er nog maar een keer in ja’.. Al snel kwam hij tot de conclusie dat ik tot aan de zomervakantie niet moest gaan werken en dan na de vakantie gedeeltelijk zou gaan starten.

Dat paste op dat moment helemaal bij mijn gevoelens. Ik was helemaal niet in staat om dat schooljaar nog terug te komen. Ik baalde als een stekker dat ik na 5 maanden al thuis kwam te zitten op de nieuwe werkplek. Ik had het gevoel dat ik mijzelf moest bewijzen maar dat kon ik zo helemaal niet. Ik heb mijzelf er nooit schuldig over gevoeld omdat ik niets aan de situatie kon doen maar vervelend vond ik het wel.

Pfff wat was de drempel hoog om weer te starten. De drempel was vele malen hoger dan na Femke*. Waarom, weet ik eigenlijk niet. Misschien omdat ik nu thuis ook de zorg had voor mijn zoontje, het huishouden, de dieren etc. Gelukkig werd ik wederom goed opgevangen en langzaam maar zeker keek ik uit naar mijn werkdagen. Even wat anders.. andere omgeving, mensen en emoties om mij heen. Heerlijk…

Tijdens een excursie in Oktober 2015 werd ik gebeld door de bedrijfsarts. Hoe het met mij ging? Omdat ik in de bus met studenten zat kon ik niet vrij antwoorden en zei “goed”, waarop de arts zij: “Mooi dan kan je met ingang van 1 januari weer volledig aan de gang. Nog vragen? Nee? Oke, fijne middag”…

Dat ene onpersoonlijke telefoontje benauwde mij enorm. Ik MOEST volledig aan de gang. Kon ik dat wel? Durfde ik dat wel? De maanden die volgde waren op één of andere manier spannend. Alsof ik mijn belastbaarheid aan het testen was om er zeker van te zijn dat ik overeind zou blijven. Gelukkig ging de overstap naar volledig werken goed en ben ik overeind gebleven. Echter wijd ik dat niet aan de doordachte tactiek / ervaring van de bedrijfsarts. Het had namelijk net zo goed helemaal ‘fout” kunnen gaan.

Ik ben heel erg dankbaar dat mijn werkgever mij alle mogelijkheden heeft geboden om het verlies van Femke* en Fons* te verwerken naast mijn werk. Ik ben ze daar heel dankbaar voor en besef heel goed dat dit niet altijd zo is. Het belangrijkste is dat jij de ruimte (vraagt) krijgt om aan de slag te gaan maar wel een soort van ‘uitval basis’ krijgt waarin je op adem kunt komen als het even niet gaat. Praat over je gevoelens met een collega waar je je bij op je gemak voelt. Uiteraard hoef je je ziel en zaligheid niet bij iedereen op het werk uit te storten maar het zal je opluchten als een paar collega’s op de hoogte zijn. Hopelijk kunnen zij je leren aanvoelen en waar nodig ondersteunen op werk en privé gebied. Trek aan de bel als het allemaal even niet lukt. Vergeet niet, je hebt het ergste wat iemand kan meemaken, meegemaakt. Daar is tijd, ruimte en rust voor nodig om daarnaast te kunnen blijven functioneren. Bespreek je wensen en zet deze samen met je werkgever op papier. En uiteraard wat makkelijk praten, maar wat als ze je deze ruimte etc niet geven? Dan moet je je misschien wel afvragen of je daar (nog) wel past..